Το όνειρο του μπλε λουλουδιού και η αποσύνθεση της αύρας
Η έννοια της ‘Αυρας’ διατυπώθηκε από τον Walter Benjamin στο θεμελιώδες δοκίμιό του, The Work of Art in the Age of Mechanical Reproduction (Το έργο τέχνης στην εποχή της μηχανικής αναπαραγωγής).
Η αύρα αναφέρεται στη μοναδικότητα που ενυπάρχει σε ένα έργο τέχνης και δεν μπορεί να αποτυπωθεί με τεχνικές μηχανικής αναπαραγωγής, όπως η φωτογραφία. Ο Μπένγιαμιν υποστήριξε ότι "ακόμη και από την πιο τέλεια αναπαραγωγή ενός έργου τέχνης λείπει ένα στοιχείο: η παρουσία του στο χώρο και στο χρόνο, η μοναδική του ύπαρξη στο μέρος όπου τυχαίνει να βρίσκεται."
Η παρουσία ενός μοναδικού πολιτιστικού πλαισίου ενός έργου τέχνης στο χώρο και στο χρόνο ονομάστηκε ως “αύρα" σαν συνέχεια του ‘μπλε ανθού’.
Το μπλε λουλούδι (Blaue Blume) αποτέλεσε κεντρικό σύμβολο έμπνευσης για το κίνημα του ρομαντισμού και παραμένει ένα διαρκές μοτίβο στη δυτική τέχνη σήμερα. Αντιπροσωπεύει την επιθυμία, την αγάπη και τη μεταφυσική επιδίωξη για το άπειρο και το απρόσιτο και συμβολίζει την ελπίδα και την ομορφιά των πραγμάτων. Στη σύγχρονη εποχή, το να ονειρευτεί κανείς το Γαλάζιο Λουλούδι μοιάζει αδύνατο. Αν κάποιος ξυπνούσε σαν τον Heinrich von Ofterdingen σήμερα, ‘θα πρέπει να είχε διπλοκοιμηθεί με hang over”, είπε ο W. Benjamin.
Το γαλάζιο λουλούδι το ιερό σύμβολο της ρομαντικής σχολής, είχε σκοπό να συμβολίσει τον βαθύ και ιερό πόθο της ψυχής ενός ποιητή. Η ρομαντική ποίηση δεν ήταν μια διατυπωμένη επιθυμία για κάποιο εφικτό αντικείμενο, αλλά μια αμυδρή, μυστηριώδης προσδοκία, μια τρεμάμενη αναταραχή, μια αόριστη αίσθηση συγγένειας με το άπειρο και μια συνακόλουθη δυσαρέσκεια για κάθε μορφή ευτυχίας που έχει να προσφέρει ο κόσμος.
Έτσι, αν κάποιος σήμερα ονειρεύεται ένα μπλε λουλούδι πρέπει να έχει κοιμηθεί υπερβολικά, επαναλαμβάνει ο Μπέντζαμιν όπως επίσης ότι η ιστορία αυτού του ονείρου θα παραμένει για πάντα άγραφη’’.
‘’Η κατανόηση της ιστορίας των ονείρων συνεπάγεται τη χρήση της ιστορικής ανάλυσης για να καταρριφθεί η προκατάληψη ότι τα όνειρα προέρχονται αποκλειστικά από τη φύση.
Το όνειρο είναι μέρος της ιστορίας "*.
Μια στατιστική ανάλυση των ονείρων θα ξεπερνούσε τα όρια των γοητευτικών ανέκδοτων και θα επιχειρούσε να εισέλθει στη σκληρή πραγματικότητα των πεδίων των µαχών.
Τα όνειρα προκάλεσαν πολέμους και οι πόλεμοι διαμόρφωσαν τα δικαιώματα και τα όρια των ονείρων. Τα όνειρα δεν ανοίγονται πλέον σε γαλάζιους ορίζοντες- έχουν γίνει γκρίζα. Ένα γκρίζο στρώμα σκόνης πάνω στα αντικείμενα είναι πλέον η υψηλότερη ικανότητα των ονείρων. Σήμερα, τα όνειρα οδηγούν κατευθείαν στην κοινοτοπία. Η τεχνολογία σβήνει την εξωτερική εμφάνιση των πραγμάτων, όπως τα χαρτονομίσματα, όταν ακυρωθούν.
Σαν μια τελική ευχή, το χέρι μας πιάνει την εξωτερική εμφάνιση των πραγμάτων στα όνειρα, νιώθοντας τα οικεία τους σχήματα. Αυτός βέβαια δεν είναι πάντα ο καλύτερος τρόπος για να αγγίξει κανείς τα πράγματα: τα παιδιά δεν πιάνουν ένα ποτήρι- το πιάνουν βάζοντας τα δάχτυλά τους μέσα.
Ποια πλευρά παρουσιάζουν τα πράγματα στα όνειρα; Ποιο είναι αυτό το πιο φθαρμένο μέρος;
Είναι η πλευρά που έχει φθαρεί από τη συνήθεια και είναι στολισμένη με φτηνά αποφθέγματα. Η πλευρά που παρουσιάζουν τα πράγματα στα όνειρα είναι το "κιτς". "Πέφτοντας στο έδαφος, οι φανταστικές εικόνες των πραγμάτων προσγειώνονται σαν σελίδες από ένα βιβλίο με εικόνες που διπλώνεται με ακορντεόν και έχει τίτλο "Το όνειρο", όπου κάθε σελίδα περιέχει ένα απόφθεγμα, όπως: "Ma plus belle maîtresse c'est laparesse" (Η πιο όμορφη ερωμένη μου είναι η τεμπελιά), ή "Une médaille vernie pourle plus grand ennui" (Ένα χρυσό μετάλλιο για τη μεγαλύτερη πλήξη), ή "Dans lecorridor il y a quelqu'un qui me veut à la mort" (Στο διάδρομο, υπάρχει κάποιος που μου την έχει στημένη).Οι υπερρεαλιστές συνέθεσαν τέτοιες ατάκες και οι φίλοι τους τις αναπαρήγαγαν σε βιβλία εικόνων.
Ο Paul Eluard ονόμασε μια τέτοια προσπάθεια "Répétitions" και ο Max Ernst ζωγράφισε τέσσερα μικρά αγόρια για το εξώφυλλό της. Έχουν στραμμένη την πλάτη τους προς τον αναγνώστη, το δάσκαλό τους και το γραφείο του δασκάλου, κοιτάζοντας πάνω από το μπαλκόνι όπου αιωρείται ένα άλλο μπαλόνι χωρίς να στηρίζεται από πουθενά.
Ένα τεράστιο μολύβι ισορροπεί πάνω στο κάγκελο και στέκεται στη ίδια του τη μύτη. Η επανάληψη των παιδικών εμπειριών, μας κάνει να αναπαυόμαστε: όταν ήμασταν παιδιά, η διαμαρτυρία ενάντια στον κόσμο των γονιών μας δεν υπήρχε ακόμα. Βρισκόμαστε ανάμεσα στον κόσμο των γονιών μας και αποδείξαμε ότι ήμασταν ανώτεροι.
Το να αποδεχόμαστε το τετριμμένο σημαίνει επίσης ότι αποδεχόμαστε το καλό που βρίσκεται πάντα κοντά μας. Ο συναισθηματισμός των γονέων μας, επανειλημμένα μας θυμίζει ότι αυτή θα είναι η πιο αντικειμενική εικόνα των συναισθημάτων μας. Η πολυλογία τους που συστέλλεται σε ένα ακατάστατο παζλ εικόνων μέσα στο μυαλό μας- το στολίδι της συζήτησής μαζί τους μετατρέπεται σε μια μπλε απόσταση γεμάτη από ενδόμυχες εμπλοκές.
Ο υπερρεαλισμός στοχεύει στην αποκατάσταση του διαλόγου προς την ουσιαστική του αλήθεια, απελευθερώνοντας τους συνομιλητές στο τραπέζι από τον καταναγκασμό της ευγένειας.
Ο ομιλητής δεν θα αναπτύξει Athesis, και η απάντηση δεν θα πληγώσει την προσωπική υπερηφάνεια του άλλου.
Οι λέξεις και οι εικόνες γίνονται εφαλτήρια για το μυαλό του ακροατή.
Οι γνώσεις από το υπερρεαλιστικό μανιφέστο του Μπρετόν αποτελούν τη φόρμουλα για τη διαλογική παρεξήγηση, ή το τι είναι και τι παραμένει πραγματικά ζωντανό σε έναν διάλογο. Η παρεξήγηση είναι ο ρυθμός με τον οποίο η πραγματικότητα επιβάλλει το δρόμο της στη συνομιλία.
Όσο περισσότερο μιλάει ένα άτομο μέσα σε αυτή την πραγματικότητα, τόσο περισσότερο παρεξηγείται.
Μια κρίσιμη πτυχή της έννοιας της ‘ αύρας' είναι η σύνθετη χρονικότητα της, η οποία ενσωματώνει τη μνήμη και την ιστορία. Ο Μπένγιαμιν υποστηρίζει ότι η εμπειρία για να αισθανθούμε την αύρα βρίσκεται σε παρακμή λόγω της βιομηχανικής παραγωγής, της πληροφόρησης, των μετακινήσεων και της αστικοποίησης -παράγοντες που αποξενώνουν και πολλαπλασιάζουν τις συγκινησιακές αισθήσεις.
Ωστόσο, μόνο μέσω της αποδόμησης μπορεί να αναγνωριστεί η αύρα ως συστατικό στοιχείο της εμπειρίας του παρελθόντος.
Αυτή η παρακμή σηματοδοτεί μια συγκεκριμένη ιστορική εμπειρία, η οποία μπορεί να διαβαστεί ως ‘ ή κρυμμένη φιγούρα στο έργο του Μπωντλαίρ’.
Η αναδιοργάνωση της αντίληψης της νεωτερικότητας ξεριζώνει το υποκείμενο από το ανθρώπινο εύρος της αντιληψημότητας, που περιγράφεται από τη Mary Ann Doane ως "αποπαθητικοποίηση της υποκειμενικότητας”, και μας παραπέμπει στο χρόνο που έχει εννοιολογική προτεραιότητα έναντι του χώρου, καθιστώντας αυτή τη μετατόπιση ζήτημα αποχρονικοποίησης.
Οι εικόνες της απώλειας αντανακλούν τη διάβρωση των χωρικών και χρονικών συνθηκών της εμπειρίας.
Ο επαναπροσδιορισμός του χρόνου έχει διαβρώσει την επικοινωνιακή ικανότητα της εμπειρίας και τη δυνατότητα φαντασίας ενός διαφορετικού κόσμου.
Η φθορά της αύρας και η ατροφία του οράματος για μια καλύτερη φιλεύσπλαχνη φύση αποτελούν ένα και το αυτό.
Η έννοια της "γαλάζιας απόστασης", όπως αναφέρει ο Jack Catling εξηγώντας τα έργα του, εμπνευσμένα από τα ρήγματα όπου η πραγματικότητα, η θεατρική ψευδαίσθηση και η αναστολή της δυσπιστίας προσκρούουν η μία στην άλλη, εξετάζει όπως όλοι σε αυτή την έκθεση, τις αμήχανες στιγμές του παιχνιδιού όπου αυτά τα στοιχεία ξεφτίζουν και δίνουν θέση στη "μπλε απόσταση" που "ποτέ δεν θα βγει στο προσκήνιο. Είναι οι στιγμές που με ένα φακό θα θέσουμε υπό αμφισβήτηση την αποδοχή του κόσμου γύρω μας- μια αμφισβήτηση που απαιτεί μια σταδιακή αποκάλυψη των μαγικών παρασκηνιακών στρωμάτων που μας περιβάλλουν’’.
Καλλιτέχνες: Bryan Catling, Gillian Dyson (performance), Chris Hawtin, Jack Catling (performance and video), Γιάννης Μήτρου (performance), Φίλιππος Τσιτσόπουλος (performance), Mάρω Θεοδοσίου (performance), Μαρία Χαρέλα (performance), Ιωάννα Σκαντζέλη (performance), Alma Kalma (Lab performance).
Επιμέλεια: Φίλιππος Τσιτσόπουλος
Brian Catling https://en.wikipedia.org/wiki/Brian_Catling
Jack Catling https://jackcatling.co.uk
Gillian Dyson https://www.gilliandyson.co.uk
Chris Hawtin https://www.chrishawtin.com
Φίλιππος Τσιτσόπουλος https://filippostsitsopoulos.com
Η έκθεση παρουσιάζεται στο πλαίσιο του Back to Athens 11 International Art Meeting | 2024: Crossroads - knowledge and worldly pleasures, a review.
Back to Athens 11 International Art Meeting | 2024
Επιμέλεια: Γιώργος Γεωργακόπουλος, Φωτεινή Καπίρη, Christian Rupp.
Διοργάνωση: APART Art Research and Applications. Tελεί υπό την Αιγίδα του Δήμου Αθηναίων. Υποστήριξη Υπουργείο Πολιτισμού ΥΠΠΟΑ [Οικονομική Υποστήριξη & Αιγίδα 'Η Σιωπή των Σειρήνων'], Υπουργείο Πολιτισμού της Αυστρίας, Αυστριακή Πρεσβεία στην Αθήνα, Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιέννης, akbild, ZOIA, Τσέχικο Κέντρο Αθήνας στο πλαίσιο του “Έτος του Φραντς Κάφκα”. Συμμετοχή: Athens Intersection, ARTmART. Παραγωγή, συντονισμός: CHEAPART.
Back to Athens 11 International Art Meeting | 2024: Crossroads - knowledge and worldly pleasures
Μέγαρο Ησαΐα
Πατησίων 65 Αθήνα
Εγκαίνια: Τετάρτη, 26 Ιουνίου
Διάρκεια: 26 - 30.06.2024
Ώρες: Τετ. – Παρ. 16:00 - 22:00, Σάβ. – Κυρ. 12:00 – 22:00
